ГТ-328

[gustaw353]

Co zrobić gdy nie ma ГТ328 ?
Tranzystory te zastępowałem zachodnim – AF106. Trochę trzeba było pokombinować P-R'kami od ARW przy silnym to słabym sygnale i było OK, no...prawie OK.
W czym leżał problem? Otóż tranzystory te ( ГТ328 ) były specjalnie zaprojektowane do układów o regulowanym wzmocnieniu. Były jeszcze ГТ322 o mniejszych szumach i КТ3128 w technologii krzemowej.
Przewidziane były do pełnienia podobnej funkcji jak w układach lampowych 6K... i podobne z wydłużoną charakterystyką (vario- µ). I faktycznie charakterystyka jest wydłużona – tyle, że w prawo!

Obraz 001.jpg

Co prawda tranzystory bipolarne w większości” tak mają” ale w przypadku ГТ328 wadę zamieniono w zaletę. Wadą tranzystorów jest to, że ze wzrostem prądu kolektora maleje ich β. Audiofile z tego powodu bardzo cierpią.
Tu tę charakterystykę odpowiednio ukształtowano. Szumy co prawda też mają swoją zależność ale tam gdzie są największe to z kolei wzmocnienie jest najmniejsze. Cechują się też małymi pojemnościami wejściowymi i wyjściowymi, które zmieniają się nieznacznie podczas regulacji.
Klasyczne podejście do układów o regulowanym wzmocnieniu popycha do zwiększania prądu płynącego przez lampę czy też przez triodę półprzewodnikową aby wzmocnienie uczynić większym. Tak w większości działają układy ARW – ale nie zawsze !, bywa na odwrót !
Proponuję (ot tak. dla gimnastyki umysłowej) przeanalizować kluczowaną ARW w bardzo kiedyś powszechnych TV : Юуность 401 ; Рубин 714.

[Tomek Janiszewski]

Co zrobić gdy nie ma ГТ328 ?
Tranzystory te zastępowałem zachodnim – AF106. Trochę trzeba było pokombinować P-R'kami od ARW przy silnym to słabym sygnale i było OK, no...prawie OK.
W czym leżał problem? Otóż tranzystory te ( ГТ328 ) były specjalnie zaprojektowane do układów o regulowanym wzmocnieniu.

Bo też należało je zastąpić nie przez AF106, lecz przez AF109R, mających taką samą zależność wzmocnienia od prądu kolektora jak ГТ328.

Były jeszcze ГТ322 o mniejszych szumach

To zupełnie inna liga. fT oraz pojemności - kilkakrotnie większe. I technologia gorsza: stopowo - dyfuzyjna, podczas gdy wszystkie wymienione dotychczas były tranzystorami mesa - dyfuzyjnymi. Szumy może i mniejsze - ale przy jakiej częstotliwości - nie zauważyłeś?
ГТ322 były przeznaczone do zupełnie innych celów: do wzmacniaczy p.cz. odbiorników radiowych AM/FM, oraz układów przemiany na zakresach LW, MW i SW. Porównywać ГТ322 z ГТ328 - to mniej więcej tak jakby porównywać polskie AF426 z AF516. Mniej więcej - bo AF516 nie były tranzystorami regulacyjnymi - były bardzo zbliżone do AF106. Najbliższych odpowiedników ГТ322 należy poszukiwać wśród zachodnich typów w rodzinach AF124-AF127 lub AF134-AF138, mimo że AF124 oraz AF134 stosowano z braku laku w głowicach UKF, zanim rozpowszechniły się AF106.

i КТ3128 w technologii krzemowej.

Tu regulacyjne typyi krajowe/zachodnie znaleźć jest jeszcze łatwiej. I tak: BF167, BF196 i BF198 (różniące się obudową) do wzmacniaczy p.cz. wizji (w układzie WE), oraz BF200 (na zakres VHF), BF180 (na zakres UHF), oraz BF272 (pnp, na UHF i VHF), wszystkie przeznaczone do pracy w układzie WB.

Co prawda tranzystory bipolarne w większości” tak mają” ale w przypadku ГТ328 wadę zamieniono w zaletę. Wadą tranzystorów jest to, że ze wzrostem prądu kolektora maleje ich β. Audiofile z tego powodu bardzo cierpią.
Tu tę charakterystykę odpowiednio ukształtowano. Szumy co prawda też mają swoją zależność ale tam gdzie są największe to z kolei wzmocnienie jest najmniejsze.

Tu musi chodzić nie tylko o betę, ale przede wszystkim o fT silnie malejące ze wzrostem prądu kolektora, zwłaszcza jeśli zarazem maleje UCE (stosuje się w tym celu odpowiednie rezystory w obwodzie zasilania). Wszak w układzie WB wzmocnienie w niewielkim tylko stopniu zależy od bety.

Cechują się też małymi pojemnościami wejściowymi i wyjściowymi, które zmieniają się nieznacznie podczas regulacji

.
Tranzystory BF167, BF196 i BF198 (oraz ich nieregulacyjne odpowiedniki: BF173, BF197 i BF199, mają one się do siebie zupełnie jak pentody odpowiendnio EF183 i EF184; z tego też powodu nazywam je "tranzystorami z napinaną bazą" ) mają specjalne pola metalizacji połaczone z emiterem mające ekranować położone na nich pola lutownicze bazy od krzemowego kryształu stanowiącego kolektor, dzięki czemu uzyskuje się tak małe pojemności zwrotne. Podobnie przeznaczone do pracy we wzmacniaczach UKF w układzie WB tranzystory BF314 i BF 414 mają ekrany dla odmiany połaczone z bazą, ekranujące doprowadzenie emitera. Niestety nie wiem czy analogiczne ekrany zastosowano w BF180, BF200 i BF272. Natomiast żadnych ekranów nie było w starszych BF214 i BF125.

[gustaw353]

W pewnym sensie czuję zadowolenie, że sprowokowałem kol. Tomka do tak rzeczowego elaboratu.
Sam bym tego lepiej nie zrobił, a i dowiedziałem czegoś nowego.
Czy w 1980 mieliśmy taki dostęp do katalogów, internetu i do części zamiennych?
AF106 można było czasami kupić lub z czegoś wydłubać. Ale nie typ tranzystora jest tu najważniejszy. Ten ГТ328 jest bohaterem drugoplanowym.
Chodziło mi przede wszystkim o sprowokowanie kolegów do głębszej analizy układów przez nich serwisowanych , rekonstruowanych i.t.p. Część z nas siedzi długo w tej dyscyplinie, ma praktykę no i przygotowanie zawodowe. Jest też z nami spora grupa amatorów chcących spełnić się w naszym hobby.
Myślę, że rzeczowa prezentacja naszej wiedzy i praktyki da satysfakcję wszystkim uczestnikom naszego forum.
Grzebię ostatnio w swoim archiwum i wykopuję materiały retro - chyba tu pasują.

[TELEWIZOREK52]

Kolejne sowieckie "cudo" to masowo stosowany KT315x. Tranzystor który pracował w p.cz, m.cz. Nie przypominam sobie innego tranzystota który byłby tak uniwersalny.

[elektrit]

Kolejne sowieckie "cudo" to masowo stosowany KT315x.

No z drugiej strony to wybór mieli ogromny.

[fugasi]

Podobnie przeznaczone do pracy we wzmacniaczach UKF w układzie WB tranzystory BF314 i BF 414 mają ekrany dla odmiany połaczone z bazą, ekranujące doprowadzenie emitera.

Czy istnieją jakieś przeciwskazania do stosowania takich tranzystorów w układach ze wspólnym emiterem?

[Tomek Janiszewski]

Jak najbardziej: wewnętrzny ekran mający separować metalizację doprowadzenia emitera od kolektora zwiększa zarazem wypadkową pojemność bazą a kolektorem w porównaniu z tranzystorami które żadnego ekranu nie posiadają. Chyba że chce się zbudować generator.

[_idu]

Co prawda tranzystory bipolarne w większości” tak mają” ale w przypadku ГТ328 wadę zamieniono w zaletę. Wadą tranzystorów jest to, że ze wzrostem prądu kolektora maleje ich β.

Ależ to żadna nowość. To tzw regulacja "w przód". Zmniejszanie wzmocnienia przez zwiększenie prądu kolektora ma jedna zaletę (i przewagę nad lampami) nie wzrasta podatność na przesterowanie czyli mniej zakłóceń intermodulacyjnych.
Selektoda przy zmniejszeniu wzmocnienie nie jest w stanie przyjąć zbyt dużej amplitudy sygnału na wejściu. to jest sprzeczność - im bliżej kolana odcięcia tym mniejszy sygnał można podać. Kto zetknął się z AWR w magnetofonach ZK125 i ZK145 - z lampa EF83 to powinien zauważyć, że ja przekroczymy pewien poziom sygnału to nici z automatyczna regulacja poziomu zapisu.

W pewnej epoce produkowano tranzystory w.c.z specjalnie pod tą metodę regulacji wzmocnienia. Bo jest wybitnie korzystna. W USA, na "zachodzie" w ZSRR - nie w CEMI.....

Era tranzystorów GaAs, oraz mikrofalowych układów scalonych w.cz. (np. scalone czterokońcówkowe wzmacniacze szerokopasmowe MAR o paśmie od 0Hz do kilku GHz......) oraz inne elementy półprzewodnikowe spowodowała że obecnie to regulację wzmocnienia ARW z uwzględnieniem wysokich poziomów sygnału spowodowała że obecnie to "radzi się" z tym problemem inaczej.

[fugasi]

Jak najbardziej: wewnętrzny ekran mający separować metalizację doprowadzenia emitera od kolektora zwiększa zarazem wypadkową pojemność bazą a kolektorem w porównaniu z tranzystorami które żadnego ekranu nie posiadają. Chyba że chce się zbudować generator.

To niedobrze. Chcę poskładać jakiś detektor reakcyjny na tranzystorze bipolarnym (dotychczas wykorzystywałem tylko lampy i FET-y). I jeszcze taka fanaberia żeby to był PNP.
Jakie polskie tranzystory w.cz. wchodzą w grę?

[Tomek Janiszewski]

Jakie polskie tranzystory w.cz. wchodzą w grę?

Przecież pisałem niedawno w którymś z tematów, o tutaj: do pracy w układzie wspólnego emitera spośród polskich tranzystorów pnp dedykowane były BF440 oraz BF441. Aczkolwiek jeśli to detektor na fale długie, średnie lub krótkie - to pojemności w okolicach 1pF nie przeszkodzą mu w pracy, nawet gdy użyć BF414 lub BF324. Tym bardziej jeśli to detektor reakcyjny, gdzie sprzężenie wprowadza się celowo. Stosowane niegdyś w takich układach tranzystory germanowe miały pojemność zwrotną o wiele większą: od pikofarada z ułamkiem w przypadku AF426 poprzez kilka pF w przypadku serii TG37 do TG40, aż po 10 i więcej pF w przypadku sowieckich petów P401 oraz gietów GT309, mających kolektor połączony z obudową, co bezdyskusyjnie pojemność zwrotną zwiększało.

[TELEWIZOREK52]

Co zrobić gdy nie ma ГТ328 ?

Taki swojski tranzystorek że pozwoliłem sobie na wspominki sprzed 30 lat kiedy to brakowało oryginałów, wstawiano

КТ3128 w technologii krzemowej.

Zostało mi parę sztuk, gdyby komuś, na "gwałt" to chętnie..

[fugasi]

Aczkolwiek jeśli to detektor na fale długie, średnie lub krótkie - to pojemności w okolicach 1pF nie przeszkodzą mu w pracy, nawet gdy użyć BF414 lub BF324.

Na krótkie i to wyższe. Właśnie znalazłem w pudełeczku zapomniane BFP519. Patrzę w kartę katalogowa a tam ft = 150 MHz, ok, za to poj. zwrotna - 8 pF. Sporo, zważywszy na to że mój kondensator strojeniowy ma 15 pF.

[fugasi]

Natknąłem się na taki odbiornik superregeneracyjny (zał.), w którym tranzystor pracuje w барьерном режиме (jak to będzie po polsku - z efektem lawinowym?). Jaka konstrukcja tranzystora (mam na myśli wewnętrzny ekran) będzie w tym przypadku korzystniejsza?

Link do artykułu, gdyby kogoś to interesowało: http://radiostorage.net/?area=news/306

[Tomek Janiszewski]

Na krótkie i to wyższe. Właśnie znalazłem w pudełeczku zapomniane BFP519. Patrzę w kartę katalogowa a tam ft = 150 MHz, ok, za to poj. zwrotna - 8 pF. Sporo, zważywszy na to że mój kondensator strojeniowy ma 15 pF.

Powinni tego zabronić, znaczy się stosować oznaczenie BF do tego tranzystora. Ma on konstrukcję taką samą jak BC107 i podobne, przez przypadek także mające ft=150MHz. Nie są to nawet tranzystory overlay: metalizacje emitera i bazy do których zgrzewa się druciki są położone nie jak w "prawdziwych" BF-ach (włącznie z BF214) na warstwie tlenkowej położonej na chipie kolektorowym, lecz bezpośrednio na obszarach bazy i kolektora. W wyniku powyższego znaczną część złącza baza - kolektor zajmuje obszar martwy (nie sąsiadujący ze złączem baza - emiter) który w pracy tranzystora nie uczestniczy, wnosi tylko dodatkową pojemność między bazą a kolektorem. A pojemność złączowa bywa wielokrotnie większa niż pojemność obszarów MOS o porównywalnej powierzchni, jakie występują w tranzystorach overlay pod metalizacjami. Do tego metalowa obudowa połączona z kolektorem a nie z masą wnosi jeszcze swoją pojemność, i stąd bierze się aż 8pF zamiast niecałego 1pF.

[Tomek Janiszewski]

Natknąłem się na taki odbiornik superregeneracyjny (zał.),

Po naszemu superreakcyjny.

w którym tranzystor pracuje w барьерном режиме (jak to będzie po polsku - z efektem lawinowym?). Jaka konstrukcja tranzystora (mam na myśli wewnętrzny ekran) będzie w tym przypadku korzystniejsza?

Powinien byś to taki tranzystor, w którym efekt lawinowy zaznacza się dostatecznie mocno. Charakterystyczną cechą takich tranzystorów jest napięcie przebicia kolektor-emiter przy odłączonej bazie znacznie mniejsze od napięcie przebicia baza-kolektor. Zwykle warunki te spełniały germanowe tranzystory stopowo-dyfuzyjne; sowieckie tranzystory dedykowane do pracy z efektem lawinowym nosiły oznaczenie ГТ338. Oczywiście, wewnętrznych ekranów one nie miały, tym bardziej że mieć nie mogły. Bardziej współczesne tranzystory krzemowe produkcji zachodniej mogą się do tego układu nie nadawać zupełnie.