Wzmacniacz bateryjny na lampach "szarotkowych"

[_idu]

Wzmacniacz na lampach "Szarotkowych"

Przedstawiam prosty układowo wzmacniacz lampowy zasilany bateryjnie.

wzm_bat.png

Pierwszy stopień z lampą V1 typu 1S5T to klasyczny wzmacniacz pentodowy. Napięcie polaryzujące g1 powstaje
na skutek przepływu prądu siatki przez rezystor R5 o dużej rezystancji 10M. Opornik R6 - "antyparazyt".

Kolejny stopień to wzmacniacz mocy z lampą V2 typu 3S4T. Impedancja obciążenia widziana przez lampę wynosi około 5k.
Kondesator C5 jest opcjonalny (u mnie go nie ma), jego pojemność dobrać w zależności od jakości transformatora wyjściowego Tr1.
Odpowiednia wartość pojemności C5 pozwala podnieść górną częstotliwość przenoszoną przez wzmacniacz. Opornik R11 - "antyparazyt".

Polaryzacja g1 lampy V2 jest uzyskiwana ze spadku napięcia na rezystorze R15 przez który przepływa prąd zasilający anody
i siatki ekranujące lamp. Dolny zacisk głośnika jest połączony z automatycznym minusem a nie z zaciskiem masy.


Ze względu na specyfikę lamp bateryjnych ujemne sprzężenie zwrotne zrealizowano doprowadzając wyjściowy sygnał do zimnego
końca potencjometru regulacji głośności P1. Dzielnik napięcia wyjściowego tworzą rezystory R3 i R4. Może się okazać koniecznym
skorygowanie stabilności dla wysokich częstotliwości poprzez dodatkowy kondesator podłączony równolegle do opornika R4 (wartość
pojemności od 220pF d0 kilku nF).

Lampa V3 to wskaźnik wysterowania. Dioda D1 musi mieć napięcie wsteczne minimum 200V.

Elementy R16 - R19, C10 - C13, T1, D2, L1, L2 i Tr2 to przetwornica napięcia pochodząca z radia Malwa, w której
zastąpiono oryginalny tranzystor tranzystorem AC180K, oraz oryginalna diodę zastąpiono diodą krzemową na napięcie pracy 100V.
Wymienione w przetwornicy zostały też kondesatory elektrolityczne C11 i C12. Można zastosować dowolną przetwornicę dającą na wyjściu napięcie
od 67V do 80V zwracając oczywiście uwagę na filtrację jej napięcia wyjściowego. Zamiast przetwornicy można zastosować 8 baterii 6F22.

Wzmacniacz jest ekonomiczny jak na urządzenie lampowe: pobór prądu z baterii żarzenia wynosi 100mA a z baterii 9V około 120mA.
Zasilając anody i siatki ekranujące lamp z baterii należy się spodziewać poboru prądu na poziomie około 9,5mA.
Obydwie baterie nie są blokowane kondesatorami elektrolitycznymi, nie jest to konieczne. Można baterię żarzenia zablokować
kondesatorem 470uF - 2200uF 6.3V zaś baterię 9 V kondesatorem 220u - 1000uF 16V.

Zastosowano typowy punkt pracy lampy 3S4T dla Ua = Ug2 = 67,5V, Ra wynosi 5k. Można zastosować inny punkt pracy lampy V2, co wiąże się ze zmianą
wartości Ra, oporników R15 i R14 oraz w razie konieczności dołożeniem dodatkowych elementów RC w obwodzie zasilania g2 lampy V2 w celu uzyskania
odpowiednio niższego napięcia Ug2 względem napięcia zasilania.

Z racji małej moc wyjściowej głośnik powinien mieć wysoką efektywność.

Użyte przeze mnie lampy nie mikrofonują, ale powielając tę konstrukcję trzeba sprawdzić ich podatność na blisko umieszczony głośnik.
Pasmo przenoszenia zależy od użytego transformatora wyjściowego, ja użyłem transformatora od radia Turandot w porównaniu z oryginalnym trafem
od radia Szarotka uzyskałem lepsze odtwarzanie basów (niższa dolna częstotliwość graniczna wzmacniacza).

Zastosowany montaż - przestrzenny, prowadzenie masy - nie jest krytyczne.

Wykaz elementów:

R1, R2: 2k2 (1k0 - 2k7), 0,125W (R1 = R2)
R3: 68R, 0,125W
R4: k27 (k22 - k47) 0,125W
R5: 10M (8M2 - 10M) 0,125W
R6: 2k2 (1k0 - 2k7) 0,125W
R7: M22 (M22 - 1M) 0,125W
R8: 3M3 (1M5 - 3M3) 0,125W
R9: 6k8 (3k9 - 6k8) 0,125W
R10: 1M0 (M82 - 1M5) 0,125W
R11: 1k2 (1k0 - 1k8) 0.125W
R12: PR 1M0 0,25W
R13: M47 (M47 - 1M) 0,125W
R14: 27k (22k - 33k) 0,125W
R15: k91 (k82 - k91) 0,125W
R16: 1k0 0,125W
R17: PR 4k7 0,25W
R18: k51 0,125W
R19: 15k

P1: 22k B

C1: 22n (10n - 22n) >= 50V
C2: u33 (u22 - 1u0) >= 100V
C3: 4u7 (3u3 - 10u) >= 100V
C4: 22n (10n - 22n) >= 100V
C5: n47 (n33 - 2n2) >= 400V
C6: 22n (10n - 22n) >= 400V
C7: 22n (10n - 47n) >= 250V
C8: 470u (100u - 470u) >= 10V
C9: 47u (47u - 100u) >= 100V
C10: u10 100V
C11: 100u 16V
C12: 100u 16V
C13: 4n7 63V

D1: BAV21
D2: 1N4002

T1: AC180K

V1: 1S5T, DAF91, DAF96
V2: 3S4T, DL92
V3: DM70, DM71, 1M3, 1N3

Tr1: 5k / Ro (Ro - impedancja głośnika)

[Alek]

Układ fajny, ale problemem niestety stają się lampy szarotkowe . Nawet kolekcjonerzy Szarotek, Juhasów itp. zaczynają już marudzić.

[_idu]

Przez ponad miesiąc rozbieracz na łódzkim schaberplatzu bujał się tymi lampami. Nadal je ma.
Ale tendencja jest taka że dostępność lamp jest coraz gorsza.

[biohack]

Możliwe że ja posiadam takowe lampy tylko ruska cyrylica mnie wykańcza.

[gustaw353]

Dla pamięci, np :
1T4T - Uż= 1,4 V
1К2П - Uż= 1,2 V
- a poza tym są zamienne

[_idu]

Dla pamięci, np :
1T4T - Uż= 1,4 V
1К2П - Uż= 1,2 V
- a poza tym są zamienne

Błąd. Te lampy są przewidziano do żarzenia z suchego ogniwa. Napięcie żarzenia 1.4V dla połączenia równoległego i 1.3V dla szeregowego. W ZSRR produkowano dwie serie: 60mA i 30mA (odmienni od Tungsrama czy Europy 50mA i 25mA). Żarzenie 1.22V to głównie subminiaturowe lampy dla sprzętu wojskowego i profesjonalnego a tam żarzono z akumulatorów zasadowych lib NiCd.
Powstały dwie serie - standardowa i ekonomiczna (połowa mocy żarzenia).

Żarzenie 60mA
1A1P - odpowiednik 1R5, DK91, 1H33, 1A2 DK191
1K1P - odpowiednik 1T4, DF91, 1F33, 1K2, DF191
1B1P - odpowiednik 1S5, DAF91, 1AF33, 1B2, DAF191
2P1P - odpowiednik 3S4, DL92, 1L33, 2P2, DL192


Żarzenie 30mA
1A2P - odpowiednik 1R5T, 1H34 (1AB6, DK96, 1H35)
1K2P - odpowiednik 1T4T, 1AJ4, DF96 1F34
1B2P - odpowiednik 1S5T, 1AF5, DAF96, 1AF34
2P2P - odpowiednik 3S4T, 1L34
1S12P - odpowiednik DC96

W nawiasach odpowiedniki funkcjonalne ale inne wyprowadzenia.
USA: 1R5, 1T4, 1S5, 3S4 (50mA); 1AB6, 1AJ4, 1AF5 (25mA)
Tungsram: 1R5T, 1T4T, 1S5T, 3S4T (odpowiedniki lamp USA ale z moca żrzenia zmniejszona dokładni o połowę - 25mA)
Tesla: 1H33, 1F33, 1AF33, 1L33 (50mA); 1H34,1F34, 1AF34, 1L34, 1H35 (25mA)
EU: DK91, DF91, DAF91, DL92 (50mA); DK96, DF96, DAF96 (25mA)
DDR: DK191, DF191, DAF191, DL192 (50mA)
Chiny: 1A2, 1K2, 1B2, 2P2 (60mA)

W ZSRR żarzenie 60mA - USA, Tesla i EU - żarzenie 50mA
W ZSRR żarzenie 30mA - USA, Tesla i EU żarzenie 25mA, Chiny żarzenie 60mA.

Chyba wszystko powinno być już jasne.

W USA i EU powstały jeszcze inne typy
DF97, 1AN5
DL91, 1S4 (1S4T- połowa mocy żarzenia), DL191
DL93, 3A4, (200mA), 2P3P, 2P3 (240mA?? / 320mA???)
DL94, 3V4 (100mA)
DL95, 3Q4 (100mA)
DL96 , 3C4 (25mA)
1AC6 (50mA)
1AE4 (100mA 1,25V)
1DN5 (50mA)
1AF4 (25mA)
1L4 (50mA)
1U4 (50mA)
1U5 (50mA)
1W4 (50mA)
3A5 - DCC90 (110mA)
3B4 - (2 * 1,25V, 2 * 165mA)

[gustaw353]

http://www.radiotehnica.ru/kompl/lamp/1_lamp/1k1p.djvu
http://radiotehnica.ru/kompl/lamp/1_lamp/1k2p_.djvu

[_idu]

http://www.radiotehnica.ru/kompl/lamp/1_lamp/1k1p.djvu
http://radiotehnica.ru/kompl/lamp/1_lamp/1k2p_.djvu

To tłumaczyłoby większy prąd zarzenia.

Ponadto:

Ogniwo suche w większym stopniu mienia swoje napięcie podczas eksploatacji niż akumulator zasadowy lub NiCd.
Te lampy stosowano do sprzętu powszechnego użytku. Baterie był tanie a akumulatory bardzo drogie jak na przeciętnego użytkownika takiego radia (w Polsce bateria 9V 4 złote a kompatybilny akumulator ponad 200 złotych - dziś jest znacznie mniejsza różnica cenowa) . Początkowo napięcie wynosi nieco powyżej 1.5V, potem spada. Za wyczerpaną baterię uważa się jak jej napięcie spadnie poniżej 0.9V. Dla lamp bateryjnych na rynek konsumencki przyjmuje się dolne napięcie około 1.1V.
Baterie alkaliczne mają na początku napięcie powyżej 1.6V (niektóre powyżej 1.7V!!!). Akumulatory - napięcie dla większości okresu poboru prądu jest praktycznie stałe. Spadek poniżej 1.1V przy średnim obciążeniu oznacza wyładowanie. Początkowe napięcie około 1.4V.

Lampy dla zasilania tylko z akumulatorów to już inne lampy- subminiaturki. Zarówno w ZSRR jak i w Europie i USA.

Pierwsze lampy bateryjne heptalowe były stosowane również w wojsku. Dość szybko zastąpiły je subminiaturki. Ale nawet wśród subminiaturowych mało jest lamp ekonomicznych. Być może niska cena baterii w USA nie zmuszała do ograniczania mocy żarzenia.

Jeśli lampy są żarzone rownolegle to nie ma problemu aby mieszać lampy radzieckie z europejskim, mieszać wykonania standardowe z ekonomicznymi. W przypadku żarzenia szeregowego (np. Malwa ) nie można. Wszystkie muszą być z jednej serii rodzaju żarzenia.